انتخابات سال 1396
سابقه و دیرینه انتخاباتی ایران به 97 سال پیش بر
می گردد. از آن مقطع به این سو ما عمدتاْ شاهد دو دوره متفاوت انتخاباتی
با قوانین و دستاوردهای مختلف بوده ایم که می توان آن را به انتخابات قبل
از انقلاب و انتخابات پس از پیروزی انقلاب اسلامی تقسیم کرد.
قبل از پیروزی انقلاب(اولین مجلس موقتی)
اولین
شکل انتخابات و تشکیل مجلس در ایران به زمان بعد از مشروطیت بر می گردد.
فرمان مشروطیت در تاریخ 14 جمادی الثانی سال 1324 هجری قمری از طرف
مظفرالدین شاه قاجار صادر شد و اولین مجلس موقتی که طبق این فرمان باید”
نظامنامه انتخابات” را تهیه نماید، در تاریخ 26 مرداد ماه سال 1285 هجری
شمسی در عمارت نظام تشکیل شد.اولین قانون انتخابات در تاریخ 18 شهریور1285
هجری شمسی بوسیله میرزا حسن خان منیرالملک،
مرتضی قلیجان،
صنیع الدوله، مخبرالسلطنه، مخبرالملک، موتمن الملک و محتشم السلطنه تهیه و
تدوین گردید و بلافاصله پس از رسمیت یافتن متمم قانون اساسی، به تصویب مجلس
رسید و اولین دوره مجلس شورای ملی در تاریخ 17 مهر 1285 هجری شمسی افتتاح
شد. به موجب مقررات این نظامنامه طول نمایندگی دو سال و تعداد نمایندگان
156 نفر بودند که 60 نفر از تهران و 96 نفر از سایر شهرستانها انتخاب می
شدند. البته در دوره یکم انتخاب صنفی بوده و همه طبقات مردم در آن شرکت
نداشتند.
شرایط کاندیدها و رأی دهندگان در اولین نظامنامه انتخاباتی
از نکات قابل ذکر اولین نظامنامه انتخاباتی شرایط انتخاب کنندگان و انتخاب شوندگان به شرح زیر بوده است:
سن انتخاب کنندگان کمتر از 25 سال نباشد
ملاکین و فلاحین باید صاحب ملکی باشند که هزار تومان قیمت داشته و در غیر این صورت از انتخاب کردن محروم بودند.
زنان از حق انتخاب کردن و انتخاب شدن محروم بودند.
(دومین انتخابات (دو درجه ای
دومین
قانون انتخابات موسوم به انتخابات دو درجه در تاریخ 10 تیر ماه 1288 هجری
شمسی تهیه و تدوین گردید. در این قانون، انتخابات از صنفی به دو درجه ای
اصلاح و زمینه بیشتری برای مشارکت مردم فراهم گردید. زیرا در این قانون قید
اختصاص انتخاب کننده به طبقات معین از بین رفت و به همه طبقات به غیر از
بانوان حق شرکت در انتخابات داده شد لیکن محدودیت هایی برای بی سوادها و
افراد غیر متمکن قایل شدند. بدین معنی که به موجب بند 4 از ماده 4 قانون
مذکور انتخاب کنندگان باید لااقل 250 تومان علاقه ملکی داشته و یا پرداختی
مالیات آنها کمتر از 10 تومان نباشد و یا 50 تومان عایدی سالانه داشته و یا
تحصیلکرده باشند. ضمناْ تعداد نمایندگان از 156 نفر در دوره اول به تعداد
120 نفر تقلیل یافت و مطابق جدول نظامنامه انتخابات تمام ایران به 30 حوزه
عمومی تقسیم شد و سن رأی دهندگان نیز از 25 سال به 20 سال تقلیل یافت.
مفهوم انتخابات دو درجه ای
به
موجب ماده 15 این قانون، انتخابات دو درجه بوده به این معنی که کسانی که
واجد شرایط قانونی بودنددر محله های یک شهر و یا در شهرهای یک حوزه
انتخابیه عده مقرر را تعیین می نمودند و سپس اشخاصی که بدین ترتیب انتخاب
می شدند در مرکز حوزه انتخابیه جمع شده و بر اساس جدول نظامنامه انتخابات
یک یا چند نفر وکیل تعیین می کردند.
انتخابات 96
سومین
قانون انتخابات در جلسه مورخ 29/7/1290 هجری شمسی به تصویب مجلس دوم رسید.
مجلس دوم پس از 3 سال فترت بر اساس این قانون در تاریخ 14/9/1293 هجری
شمسی تشکیل گردید. البته این مجلس به علت شروع جنگ جهانی اول بیش از یک سال
دوام نیافت و در تاریخ 22/8/1294 تعطیل شد. به موجب قانون سوم، مأخذ تمول
ملغی و انتخابات عمومی و یک درجه ای گردید.
